Uszkodzenia narządów powstałe w wyniku chorób lub na skutek wypadków bywają na tyle poważne, że jedynym ratunkiem dla życia jest przeszczepienie. Współczesna medycyna ma nieosiągalne jeszcze do niedawna możliwości ratowania zdrowia i życia ciężko chorych ludzi. Dzięki rosnącej wiedzy lekarzy, postępowi technologicznemu i nowoczesnym terapiom z roku na rok rośnie liczba wskazań do transplantacji jako metody leczenia. Problemem jest jednak niedostateczna liczba osób, od których narządy mogą zostać pobrane. Brak dawców wynika z wciąż niskiego powszechnego poziomu wiedzy odnośnie procedury prowadzenia przeszczepień i możliwości, jakie ona ze sobą niesie.

W Polsce funkcjonuje instytucja tzw. „zgody domniemanej”, co oznacza, że lekarz ma prawo pobrać organy od każdej zmarłej osoby, pod warunkiem, że ta nie umieściła swojego nazwiska w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów lub nie zgłosiła swoich obiekcji publicznie. Niedoinformowanie o woli zmarłego sprawia, że rodzina często wyraża zdecydowany sprzeciw na pobranie narządów. Dokumentem, który pozwala rozwiać wątpliwości co do woli zmarłego jest „deklaracja woli”, którą każdy z nas powinien stale nosić przy sobie.

Transplantacje pozwalają normalnie żyć: pracować, uczyć się, zakładać rodziny czy podróżować. W Polsce średni czas oczekiwania na przeszczepienie narządu wynosi dwa lata. Wielu pacjentów umiera zanim pojawi się szansa na przeszczepienie mogące uratować im życie.

Przeszczepienie (transplantacja) to operacja, która polega na chirurgicznym pobraniu zdrowego narządu od dawcy i wszczepieniu go do organizmu biorcy.

W ten sposób zastępuje się w ciele biorcy organ, który nie potrafi już właściwie spełniać swojej roli. Przeszczepienie może dotyczyć narządów, ale też tkanek i komórek. Celem zabiegu jest ratowanie życia i przywracanie zdrowia ciężko chorym.

Transplantologia to dziedzina medycyny zajmująca się przeszczepami.

Są organy, które mogą być pobrane od żywego człowieka, a ich brak nie spowoduje upośledzenia funkcji jego organizmu. Przeszczepiona w ten sposób może być nerka, segment wątroby, a także szpik kostny. Osoba, która decyduje się zostać żywym dawcą musi uzyskać zgodę na pobranie narządów, którą wydaje lekarz po wykonaniu wszystkich niezbędnych badań i upewnieniu się, że nowo powstała sytuacja nie spowoduje zagrożenia życia i zdrowia dawcy lub dających się przewidzieć konsekwencji zdrowotnych.

Żywym dawcą może zostać wyłącznie osoba spokrewniona lub osoba, którą łączy z biorcą narządu szczególna zażyłość (bliski przyjaciel, partner życiowy). Każdy przypadek pobrania organu od osoby niespokrewnionej jest badany przez Komisję Etyczną Krajowej Rady Transplantacyjnej, a zgodę ostatecznie wydaje sąd. W ten sposób potwierdza się działanie z pobudek altruistycznych i dobrowolną decyzję dawcy. Taka procedura ma wyeliminować działanie oparte na przymusie.

Handel organami w jakiejkolwiek formie jest w Polsce zabroniony.

Nerka czy fragment wątroby to organy, bez których można żyć. Nie sposób wyobrazić sobie jednak życia bez płuc, trzustki czy serca. Te organy pobiera się do przeszczepienia od dawców zmarłych. Od nich także pobierane są m.in.: rogówka, wątroba i jelito, jednak tylko wtedy, kiedy spełnione zostaną wszystkie warunki bezwzględnie przestrzegane podczas procedury przeszczepiania narządów.

Pobranie narządów od osoby zmarłej opatrzone jest wieloma zabezpieczeniami. Dawcą może zostać jedynie ta osoba, która za życia nie wyraziła sprzeciwu. Spełniony musi być również warunek wyczerpania względem pacjenta wszystkich możliwości leczenia przy jednoczesnym stwierdzeniu śmierci mózgu. Reguluje to Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.

Polskie prawo wprowadziło zasadę zgody domniemanej. Oznacza ona, że człowiek, który nie zgłosił za życia sprzeciwu na pobranie narządów do przeszczepień może zostać ich dawcą.

Lekarze nie mają obowiązku pytać rodziny zmarłego o zgodę.

Każdy ma prawo nie wyrazić zgody na pobranie po śmierci jego narządów do przeszczepienia. W tym celu należy złożyć osobiście lub listownie (na specjalnym formularzu dostępnym m. in. poprzez stronę internetową www.poltransplant.org.pl) stosowne oświadczenie do Centralnego Rejestru Sprzeciwów.

Zgodnie z prawem każdy, kto ukończył 16 lat może zgłosić swój sprzeciw, a przed ukończeniem 16 roku życia sprzeciw może złożyć opiekun prawny osoby małoletniej. Po dokonaniu zgłoszenia sprzeciwu osoba składająca wniosek zostaje powiadomiona listownie o rejestracji wpisu. Od tego momentu zgłoszenie uznaje się za wiążące.

Centralny Rejestr Sprzeciwów to miejsce, w którym przed pobraniem narządów od dawcy sprawdza się czy dana osoba za życia nie wyraziła zgody na takie działanie. Wola zmarłego jest bezwzględnie szanowana i chroniona prawem. Moc prawną posiada również własnoręcznie spisane i podpisane oświadczenie o sprzeciwie na pobranie narządów lub oświadczenie ustne złożone w obecności dwóch świadków, potwierdzone przez nich pisemnie.

Oświadczenie woli to prosty druk, który jest deklaracją świadomej zgody człowieka na to, by po jego śmierci pobrać organy do przeszczepienia. Dzięki nim bowiem będzie można uratować życie i zdrowie drugiego człowieka.

Wypełniony dokument należy nosić zawsze przy sobie, w miejscu, które będzie sprawdzone w celu ustalenia tożsamości – w portfelu czy saszetce na dokumenty.

O swojej woli należy także powiadomić bliskich, z których nasza deklaracja pozwoli zdjąć ciężar podejmowania decyzji, w sytuacji bólu i straty po śmierci członka rodziny.

Znalezienie podpisanego oświadczenia woli nie zwalnia lekarzy z obowiązku sprawdzenia w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, czy za życia dana osoba nie złożyła sprzeciwu.

Pobranie narządu od dawcy zmarłego  może nastąpić  wtedy, gdy lekarze stwierdzą śmierć mózgu .Od 2019 roku procedurę stwierdzenia śmierci mózgu przeprowadza dwóch lekarzy specjalistów. Trwałe nieodwracalne ustanie czynności mózgu (śmierć mózgu) stwierdza jednomyślnie dwóch lekarzy specjalistów posiadających II stopień specjalizacji lub tytuł specjalisty, w tym jeden specjalista w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii lub neonatologii, a drugi w dziedzinie neurologii, neurologii dziecięcej lub neurochirurgii.

Ustanie krążenia krwi w mózgu powoduje  trwałe nieodwracalne jego uszkodzenie i śmierć człowieka. Chociaż przy pomocy specjalnej aparatury można przez pewien czas utrzymać czynność serca i płuc, to wiadomo, że taka osoba nie żyje. Potwierdzenie śmierci upoważnia do wyłączenia urządzeń zastępujących oddychanie. Podtrzymywanie funkcji narządów po stwierdzeniu śmieci mózgu jest uzasadnione wyłącznie wówczas, gdy planujemy pobranie narządów do przeszczepienia.

Lekarze  stwierdzający śmierć mózgu danego pacjenta nie biorą udziału w postępowaniu transplantacyjnym narządów pochodzących od tej osoby.

Narządy do przeszczepienia mogą być pobrane jedynie od osoby nie dotkniętej chorobą. U dawcy wykonywane są przed zabiegiem badania mające na celu wykluczenie chorób, które mogłyby być przeniesione na biorcę.

Podczas operacji pobrania narządów ciało człowieka traktowane jest z należnym mu szacunkiem.

Osoba z przeszczepionym narządem z reguły nie poznaje nazwiska dawcy organu. Człowiek, którego dar uratował choremu życie pozostaje anonimowy.

Każde przeszczepienie obarczone jest ryzykiem. Zdarza się, że organizmy niektórych pacjentów odrzucają przeszczepiony narząd traktując go jak ciało obce, które należy zwalczyć. Uniknięciu odrzucenia przeszczepu służy odpowiednia terapia immunosupresyjna (obniżająca odporność organizmu). Jest ona stosowana przewlekle po to, by osłabić zdolność komórek organizmu do rozpoznawania obcych komórek, a tym samym do podejmowania z nimi walki w obronie ustroju. Tłumienie reakcji układu odpornościowego zwiększa szanse na przyjęcie się przeszczepionego narządu. Na sukces transplantacji wpływa odpowiednio dobrany dawca narządu (zgodność tkankowa, stan organu). Nie bez znaczenia pozostaje także właściwe zabezpieczenie organu przeznaczonego do transplantacji i zastosowana technika chirurgiczna.

Ustalone podczas spotkania w dniu 4.11.2016 r. w Warszawie z udziałem Poltransplantu, konsultanta krajowego w dziedzinie transplantologii klinicznej oraz przedstawicieli ośrodków kwalifikujących chorych do przeszczepienia nerki.

W dniu 4.11.2016 r. w Warszawie odbyło się spotkanie przedstawicieli ośrodków kwalifikujących chorych do przeszczepienia nerki, Poltransplantu oraz konsultanta krajowego w dziedzinie transplantologii klinicznej dotyczące zasad kwalifikacji do przeszczepienia nerki.

Uzupełnieniem i rozszerzeniem przedstawionych ustaleń jest rozdział z podręcznika Transplantologia Kliniczna napisany przez prof. Teresę Nieszporek oraz prof. Andrzeja Więcka pt. „Kwalifikacja chorych do przeszczepienia nerki” (1) oraz schemat konsultacji chirurga transplantologa opracowany przez dr. hab. Macieja Kosieradzkiego (poniżej).

Chory przewlekle dializowany lub przygotowywany do leczenia nerkozastępczego z rozpoznaną schyłkowa niewydolnością nerek (klirensem kreatyniny poniżej 15 ml/min/1,75 m², w cukrzycy < 20ml/min/1,75m   a w przypadku kwalifikacji do jednoczasowe przeszczepienia nerki i wątroby lub nerki i serca < 30 ml/min/1,75 m²), może być zgłoszony do Krajowej Listy Osób oczekujących na przeszczepienie (KLO) przez kierownika zespołu kwalifikującego w Regionalnym Ośrodku Kwalifikacyjnym (ROK)  po wykluczeniu przeciwwskazań do w/w zabiegu czyli po zakwalifikowaniu chorego do zabiegu przeszczepienia. Lekarz prowadzący chorego w stacji dializ wykonuje szereg badań (laboratoryjnych, radiologicznych) i konsultacji pozwalających wykluczyć bezwzględne i względne (okresowe) przeciwwskazania do przeszczepienia nerki i wysyła te informacje drogą elektroniczną do Regionalnego Ośrodka Kwalifikacyjnego w postaci wypełnionej karty zgłoszenia.

Zgodnie z obowiązującą Ustawą Transplantacyjną zgłoszenie potencjalnego biorcy do KLO musi zawierać:

1) imię i nazwisko potencjalnego biorcy

2) datę i miejsce urodzenia potencjalnego biorcy

3) adres miejsca zamieszkania lub adres do korespondencji potencjalnego biorcy

4) numer PESEL potencjalnego biorcy, jeżeli posiada

5) rozpoznanie lekarskie

6) grupę krwi i Rh

7) rodzaj planowanego przeszczepienia

8) pilność przeszczepienia

9) inne istotne informacje medyczne

UMIESZCZENIE NA LIŚCIE  JEST WARUNKIEM OTRZYMANIA PRZESZCZEPU PRZEZ BIORCĘ

Listę prowadzi Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do Spraw Transplantacji Poltransplant

Z uwagi na fakt, że przeszczepienie nerki odbywa się w tym ośrodku, który dokonał pobrania nerki a nie w tym, w którym został zakwalifikowany chory do przeszczepienia nerki, niezbędne staje się ujednolicenie systemu kwalifikacji potencjalnych biorców we wszystkich regionalnych ośrodkach kwalifikacyjnych. Jeżeli chory zakwalifikowany w danym ośrodku kwalifikacyjnym jako tzw. „trudny” (np. wymagający nietypowego odprowadzenia moczu, czy zespoleń z protezą naczyniową) nie został zaakceptowany przez ośrodek pobierający wówczas ośrodek ten zobowiązany jest przekazać nerkę dla tego chorego zespołowi, który go zakwalifikował.

a)  Informacje o potencjalnym biorcy

•     imię, nazwisko, PESEL (jeśli posiada), adres, telefon, data urodzenia, płeć;
•     grupa krwi, wzrost, waga, BMI;
•     rodzaj przeszczepienia, numer przeszczepienia (pierwszy/kolejny), stopień pilności zabiegu;
•     rozpoznanie choroby podstawowej z datą rozpoznania, badanie przedmiotowe;
•     data pierwszej dializy, konieczna data rozpoczęcie ponownej dializy u chorych do kolejnego przeszczepienia oraz informacja o wykonaniu (lub nie) operacji usunięcia poprzedniego przeszczepu;
•     GFR (jeśli do przeszczepienia wyprzedzającego), rodzaj dializy, USG nerek, pęcherza moczowego (przed i po mikcji), posiew moczu;
•     USG jamy brzusznej, dopplerowskie badanie przepływów w tętnicach biodrowych, HBsAg, anty-HBs, anty-HCV, HCV RNA, anty-HIV, morfologia, RTG klatki piersiowej, EKG, ECHO serca, gastroskopia, badanie na krew utajoną w stolcu, cholesterol, trójglicerydy, białko całkowite, albuminy, AST, ALT, GGTP, bilirubina, protrombina;
•     konsultacje stomatologa, laryngologa, chirurga transplantologa, badanie ginekologiczne u kobiet z mammografią lub USG piersi PTH, informacja o chorobach współistniejących, informacja o przyjmowanych lekach, PSA (mężczyźni > 40 lat)

b)  Informacje o ośrodku leczącym chorego i ROKu, który chorego zakwalifikował

c)  Badania immunologiczne (HLA, PRA, surowica do typowania co 6 tygodni)

Badania dodatkowe (w szczególnych przypadkach):

• Koronarografia (choroba wieńcowa, wiek > 60 lat, cukrzyca, miażdżyca, nieprawidłowe EKG lub ECHO serca)
• Doppler tętnic szyjnych (objawy neurologiczne);
• Doppler żył biodrowych (zabiegi w tych okolicach, po przeszczepieniu wątroby OLTX, po uprzednim przeszczepieniu nerki, przebyta zakrzepica żylna);
• Cystografia mikcyjna  (wady wrodzone, nieznana przyczyna niewydolności nerek, młody wiek, zakażenia układu moczowego, cukrzyca, problemy neurologiczne, podejrzenie wad nabytych, zwężenia pozapalne lub po napromienianiu);
• TSH (choroby układowe, odchylenia w BMI);
• Doppler tętnic kończyn dolnych (miażdżyca, cukrzyca, chromanie przestankowe);
• Kolonoskopia (biorcy > 50 lat, krew utajona w stolcu, wywiad rodzinny);
• Badania hematologiczne  (objawowe zaburzenia krzepnięcia, SLE, wywiad rodzinny);
• badanie dna oka (problemy neurologiczne, okulistyczne).

Konsultacje:

• chirurga naczyniowego  (problemy naczyniowe);
• urologa (wady układu moczowego);
• neurologa (padaczka, udar);
• onkologa (choroba nowotworowa w  wywiadach);
• kardiochirurga (wada serca, operacje kardiochirurgiczne w wywiadach);
• kardiologa  (nieprawidłowe EKG, ECHO serca, RTG klatki piersiowej, choroba niedokrwienna serca)

Badania okresowe (co 12 m-cy):

• HIV, HCV, HBV;
• Morfologia, aminotransferazy, białko całkowite, albuminy, bilirubina;
• Koagulogram;
• posiew moczu;
• EKG, ECHO serca;
• badanie na krew utajona w stolcu;
• USG nerek własnych i narządów jamy brzusznej;
• RTG klatki piersiowej
• PSA (mężczyźni), cytologia (kobiety)‏
• mammografia (co 2 lata)
• badanie laryngologiczne i stomatologiczne
• PTH
• doppler tętnic biodrowych
• gastroskopia (wg wskazań)

Poniżej przedstawiamy aktualny system współpracy ośrodków prowadzących chorych (stacji dializ), Regionalnych Ośrodków kwalifikacyjnych (ROK) i Regionalnych Pracowni Zgodności tkankowej.

Od 1.11.2009 r. rozpoczęło swoją działalność Regionalne Centrum Krwiodawstwa i krwiolecznictwa w Poznaniu, które podjęło się redystrybucji surowic wszystkich potencjalnych biorców do Regionalnych Ośrodków Transplantacyjnych celem umożliwienia typowania w każdym tym ośrodku każdego potencjalnego biorcy zgłoszonego do KLO. W tej sytuacji każda stacja dializ będzie się kontaktowała z Regionalną Pracownią HLA tylko jeden raz przy zgłaszaniu chorego do kwalifikacji do ROK celem oznaczenia HLA (krew pełna) Surowicę tego chorego jednocześnie należy wysłać do Poznania celem rozdzielenia jej i wysłania do Regionalnych Pracowni HLA. Tam z otrzymanej surowicy Pracownie oznaczą „swoim” chorym PRA a pozostała część zostanie odłożona celem typowania tkankowego. Termin gwarancji takiej surowicy wynosi 6 tygodni stąd konieczność dosyłania do Poznania surowicy chorego oczekującego co 6 tygodni. Brak takiej surowicy automatycznie po kilku dniach zawiesza chorego w typowaniu.

Po zakwalifikowaniu chorego do przeszczepienia nerki i zgłoszeniu do KLO chory otrzymuje listem poleconym zawiadomienie z KLO o umieszczeniu na liście osób oczekujących.

Poza tym niezwykle istotne jest aktualizowanie na bieżąco  informacji dotyczących danego chorego, zmiany jakie nastąpiły w ciągu ostatnich 6 – 12 miesięcy (np. przetoczenia krwi, leki, choroby dodatkowe).

W przypadku chorób dodatkowych proszę o aktualizowanie danych chorego oraz badań zgodnie z zaleceniem wynikającym z danej choroby, jej przebiegu jak też leczenia np. choroba wieńcowa wymaga szerszej diagnostyki oraz częściej wykonywanych badań kardiologicznych zgodnie z zaleceniem kardiologa, niedoczynność lub nadczynność tarczycy – TSH, miażdżyca _ aktualizacja 1x w roku przepływów przez naczynia tętnicze, (+) pr benzydynowa – kolonoskopia itd.

Proszę o niezwłoczne umieszczanie w „SYSTEMIE” informacji dyskwalifikujących chorego w danym momencie do przeszczepienia narządu np.

• ostra infekcja lub zaostrzenie przewlekłej infekcji
• podejrzenie niestabilnej choroby wieńcowej
• zabieg operacyjny
• krwawienie z przewodu pokarmowego
• przeszczepienie nerki lub nerki i trzustki
• zgon
• zmiana ośrodka dializ
• zmiana telefonu do ośrodka dializ lub do chorego itd.

Ustalenia dotyczące kwalifikacji chorego do leczenia przeszczepieniem nerki:

1. BMI >35 nie jest przeciwwskazaniem do przeszczepienia nerki. Chory taki wymaga indywidualnej oceny i kwalifikacji do przeszczepienia. Nie może być z tego tylko powodu dyskwalifikowany w innym ośrodku. Należy nerkę bezzwrotnie przekazać do ośrodka, który chorego zakwalifikował. Jeśli ośrodek odmówi, należy umieścić tę informację w protokole wyboru biorcy.
2. Konsultacja kardiologiczna nie jest konieczna u chorego z prawidłowym ECHO serca, EKG, RTG klatki piersiowej, dializowanego krócej niż 2 lata, bez cukrzycy, bez nałogów, bez objawów choroby niedokrwiennej serca, poniżej 50 lat.
3. Kolonoskopia lub CT kolonografia u chorych > 50 lat jest obowiązkowa, poniżej 50 lat – jeśli są wskazania (2).
4. Konsultacja urologa jest wymagana u chorych z problemami urologicznymi w wywiadach lub obecnie, wstępna ocena prostaty pozostaje w gestii chirurga transplantologa.
5. Konsultacja chirurga transplantologa jest wymagana; konsultacje ponawiane minimum co 2 lata lub częściej jeśli zostanie to wyraźnie zaznaczone w wyniku konsultacji.
6. Podwójne leczenie przeciwpłytkowe dłuższe niż 3 miesiące nie jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do przeszczepienia nerki, ale jeśli jest możliwość odroczenia na czas leczenia przeciwpłytkowego przeszczepienia nerki to zmniejszy to ryzyko powikłań krwotocznych po zabiegu. Jeśli zespół kwalifikujący podejmuje się przeszczepienia nerki u chorego leczonego 2 lekami przeciwpłytkowymi to należy przekazać nerkę bezzwrotnie do ośrodka, który chorego zakwalifikował do przeszczepienia. Jeśli ośrodek odmówi należy umieścić tę informację w protokole wyboru biorcy.
7. „Historyczne” DSA (wykonane ponad 6 miesięcy wcześniej) przy ujemnej próbie cross-match CDC nie może być podstawą do pominięcia chorego na liście typowania. Chorego takiego należy potraktować jak chorego o zwiększonym ryzyku immunologicznym i zastosować w schemacie immunosupresji indukcję surowicą poli- lub monoklonalną.
8. Leczenie WZW typu C i eradykacja HCV nie jest warunkiem kwalifikacji do przeszczepienia nerki. Obecność przeciwciał anty-HCV oraz HCV RNA przy prawidłowych parametrach czynności wątroby nie jest przeciwwskazaniem do przeszczepienia nerki.
9. Chorzy hemodializowani z użyciem cewnika powinni mieć wykonywane co 3 miesiące posiewy krwi z cewnika, jakkolwiek brak ww. nie jest podstawą dyskwalifikacji z przeszczepienia.
10. Nosicielstwo bakterii alarmowych (ESBL, MRSA, KPC, VRE) nie jest przeciwwskazaniem do przeszczepienia nerki.
11. Stan po radykalnej operacji nieinwazyjnego guza nerki < 7cm średnicy nie wymaga karencji onkologicznej (3),
12. Chorzy leczeni acenocumarolem mogą w dniu aktywacji na KLO zamienić leczenie acenocumarolem na heparynę drobnocząsteczkową lub w dniu przeszczepienia otrzymać Octaplex.
13. Badanie tętnic biodrowych jest wymagane u każdego kwalifikowanego do przeszczepienia nerki, kolejne badanie wg wskazań.

Mam nadzieję, że wyżej zamieszczone informacje i propozycje pomogą Państwu w skomplikowanym procesie kwalifikowania chorych do przeszczepienia nerki czy nerki i trzustki. Jesteśmy też, jak zawsze, otwarci na Państwa uwagi i propozycje

Piśmiennictwo

1. Nieszporek T., Więcek A. Kwalifikacja chorych do przeszczepienia nerki [w:] Cierpka L., Durlik M., Transplantologia kliniczna. Przeszczepy narządowe. Termedia 2015.
2. pbp.org.pl/aktualnosci/ – Opracowane przez zespół Kliniki Gastroenterologii I Hepatologii CMKP w Warszawie
3. Chapman J.R., Webster A.C. Wongapman G. Cancer in the Transplant Recipient. Cold Spring Harb Perspect Med 2013;3:a015677a)

Opracowała Dorota Lewandowska z zespołem Krajowej Listy Oczekujących

Opracował Maciej Kosieradzki

Więcej informacji znajduje się na stronie Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego do spraw Transplantacji „POLTRANSPLANT” – www.poltransplant.org.pl

Dziękujemy mgr Iwonie Dymek – koordynatorce transplantacyjnej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie za pomoc w przygotowaniu i opracowaniu materiałów

Podsumowanie:

1. Transplantologia to dział medycyny zajmujący się przeszczepianiem komórek, tkanek i narządów.
2. Przeszczepienie (transplantacja) to operacja ratowania życia i zdrowia człowieka, polegająca na chirurgicznym pobraniu zdrowego narządu od dawcy i zastąpieniu nim chorego narządu biorcy.
3. Narządy do przeszczepienia mogą pochodzić od dawców żywych (nerka, segment wątroby, szpik kostny) i od dawców martwych (nerka, serce, płuco, wątroba, trzustka, rogówka, jelito)
4. Żywym dawcą może zostać wyłącznie osoba spokrewniona lub osoba, którą łączy z biorcą narządu szczególna zażyłość (bliski przyjaciel, partner życiowy). Każdy przypadek pobrania organu od osoby niespokrewnionej jest badany przez Komisję Etyczną Krajowej Rady Transplantacyjnej, a zgodę ostatecznie wydaje sąd. W ten sposób potwierdza się działanie z pobudek altruistycznych i dobrowolną decyzję dawcy.
5. Narządy dawcy nie mogą być chore. Biorcy przeszczepiane są narządy dopiero po wykluczeniu możliwych do przeniesienia chorób.
6. Biorca narządu z reguły nie poznaje nazwiska osoby, której organ uratował mu życie.
7. Pobranie narządów od dawców jest zabiegiem ściśle chronionym przez prawo. Zabieg ten wymaga spełnienia szeregu warunków (odnotowany brak sprzeciwu, orzeczona przez komisję śmierć mózgu, wyczerpane możliwości leczenia, zdrowe narządy).
8. Śmierć mózgu to trwałe nieodwracalne ustanie czynności mózgu, stwierdzane jednomyślnie przez komisję lekarską (w skład komisji lekarskiej musi wejść dwóch lekarzy specjalistów posiadających II stopień specjalizacji lub tytuł specjalisty, w tym jeden specjalista w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii lub neonatologii, a drugi w dziedzinie neurologii, neurologii dziecięcej lub neurochirurgii). Procedura przeszczepienia rozpoczyna się od sprawdzenia w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów czy pacjent nie dokonał stosownego wpisu.
9. Najczęściej przeszczepianym narządem są nerki, a następnie wątroba i serce. Średni okres oczekiwania na zabieg wynosi 2 lata.
10. Możliwości ratowania życia ludzkiego poprzez operacje przeszczepiania narządów mimo ich potwierdzonej skuteczności wciąż nie są w pełni wykorzystywane. Przyczyną jest głównie brak narządów.
11. Wyrażenie zgody na oddanie swoich narządów do przeszczepienia jest świadomą decyzją, podjętą za życia. To swoisty testament, w którym wolą zmarłego jest uratowanie życia i zdrowia drugiego człowieka.
12. Dokument „oświadczenie woli” należy nosić zawsze przy sobie, a o swojej decyzji powinno się zawiadomić najbliższych.
13. W Polsce obowiązuje zasada tzw. zgody domniemanej. Oznacza to, że dawcą organów po śmierci może być każdy, kto za życia nie zgłosił sprzeciwu na pobranie narządów do przeszczepienia.
14. Sprzeciw na oddanie po śmierci swoich narządów do przeszczepienia należy zgłosić osobiście lub pisemnie (formularz) do Centralnego Rejestru Sprzeciwów. Jest on ważny od momentu otrzymania potwierdzenia wpisu drogą listowną. Obowiązkiem lekarzy przed pobraniem organów jest sprawdzenie czy potencjalny dawca nie wyraził zgody na przeszczepienie swoich narządów.
15. Dzień Transplantacji w Polsce obchodzony jest 26 stycznia, w rocznicę pierwszego polskiego udanego przeszczepienia.
16. Zgłoszony do Krajowej Listy Osób oczekujących na przeszczepienie (KLO) może być zgłoszony chory przewlekle dializowany lub przygotowywany do leczenia nerkozastępczego z rozpoznaną schyłkowa niewydolnością nerek (klirensem kreatyniny poniżej 15 ml/min/1,75 m², w cukrzycy < 20ml/min/1,75m  a w przypadku kwalifikacji do jednoczasowe przeszczepienia nerki i wątroby lub nerki i serca < 30 ml/min/1,75 m²), może być zgłoszony do Krajowej Listy Osób oczekujących na przeszczepienie (KLO)