Część II

• Co jeść, aby przytyć, będąc dializowanym?

To ważne pytanie, bo jak pokazują statystyki nawet 40 proc. osób dializowanych jest niedożywionych. A to pogłębia problemy zdrowotne. Chcąc tego uniknąć i przybrać na wadze, trzeba zadbać o dietę. Powinna być bogatobiałkowa i wysokokaloryczna (dostarczać 2000-2500 kcal dziennie). To chroni przed spadkiem wagi. Połowę dziennego zapotrzebowania na energię powinny pokrywać węglowodany złożone (skrobia) zawarte w makaronach, kaszach i mąkach. Ważna jest także odpowiednia ilość białka w diecie, która zapobiega niedożywieniu. Dziennie należy go zjeść 75-110 g. Powinno pochodzić z twarogu, mięsa, ryb i drobiu. Właściwie opracowana dieta powinna też dostarczać ok. 30 proc. energii pochodzącej z tłuszczów. Najlepsze są te roślinne – oliwa, olej lniany i rzepakowy.

• Ostatnio zdiagnozowano u mnie niewydolność nerek. Czytałam, że powinnam teraz ograniczać białko. Czy wystarczy, że przestanę jeść biały ser i ograniczę mięso do 3-4 razy w tygodniu?

Przy niewydolności nerek, w okresie przed dializami, konieczne jest ograniczenie białka w codziennym menu. Jego nadmiar może pogarszać funkcjonowanie nerek. Nie chodzi jednak o to, by unikać nabiału i mięsa. Gdy go zabraknie w diecie, organizm zacznie spalać własne białko, co jeszcze pogarsza sytuację. Nabiał i mięso są źródłami pełnowartościowego białka, niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Warto też wiedzieć, że białko zawierają także inne produkty: pieczywo, kasze, ryż, makarony, warzywa strączkowe, nasiona i orzechy. By odciążyć chore nerki, trzeba zadbać o odpowiednią ilość białka w codziennym menu. Decyduje o tym kondycja nerek. Ocenia się ją na podstawie badań laboratoryjnych krwi, czyli oznaczenia poziomu kreatyniny w surowicy krwi i wartości przesączania kłębuszkowego (eGFR). U zdrowych osób wartość eGFR jest wyższa od 60 ml/min. W takim przypadku zaleca się 1 g białka/kg masy ciała. Gdy nerki są chore, a eGFR jest niższe niż 60 ml/min, dzienna ilość białka powinna być mniejsza. Ustala się ją indywidualnie uwzględniając wartość eGFR oraz masę ciała pacjenta. Przy zaawansowanej niewydolności nerek i przy bardzo niskich wartościach eGFR, poleca się włączenie do menu produktów niskobiałkowych (pieczywo, ryż, mieszanki do wypieku chleba). Zawierają one 0,4-0,6 g białka w 100 g. To nawet 10 razy mnie niż w tradycyjnym pieczywie czy mąkach. Uwzględnienie produktów niskobiałkowych w diecie pozwala wzbogacić menu w nabiał, mięso, ryby i jaja, oczywiście w ściśle określonych, niewielkich ilościach.

• Czy osoby dializowane mogą pić siemię lniane? Czy ma w sobie fosfor?

Siemię lniane, podobnie jak inne nasiona oraz orzechy jest bogatym źródłem fosforu. Zawiera 722 mg fosforu w 100 g nasion. Dlatego przy kłopotach z nadmiarem fosforu, osoby dializowane powinny unikać siemienia lnianego. Trudno bowiem obniżyć poziom fosforu we krwi za pomocą dializ. Z drugiej strony siemię lniane to doskonałe lekarstwo przy zgadze i refluksie. Zawarte w lnianych nasionach substancje powlekają przewód pokarmowy, działając niczym plaster na podrażnioną śluzówkę przełyku. Dlatego kisiel z siemienia może być skutecznym sposobem na łagodzenie tej dolegliwości. Jeśli osoba dializowana zdecyduje się pić lniany kisiel, powinna pamiętać, by:
– pić go tylko wtedy, gdy to konieczne, np. przy silnej zgadze,
– wliczać kisiel do dobowej ilości płynów, jaką można wypić każdego dnia,
– przygotowywać kisiel z siemienia zalewając całe nasionka wrzątkiem. Nie używać do tego mielonego siemienia. Parzyć nasiona krótko. Potem przecedzić, wypić sam płyn, nie zjadając nasionek. Fosfor w siemieniu jest bowiem połączony z błonnikiem. Jest więc „uwięziony” w nasionkach. Nie przechodzi do naparu, w tak dużych ilościach, jak np. potas. Dlatego pijąc taki przecedzony kisiel, przyswajamy mniej fosforu niż wypijając kisiel przygotowany ze zmielonych nasion.

• Jestem w drugim miesiącu ciąży. Od kilku miesięcy jestem też dializowana. Ostatnio wykryto u mnie anemię. Co mogę jeść, by poprawić wyniki?

W takim przypadku polecam polędwicę wołową, a także kaszę jaglaną, komosę i nasiona amarantusa oraz żółtko jaja. Jeśli nie ma Pani kłopotu z nadmiarem fosforu we krwi, można jeść także pestki dyni, niesolone pistacje, nasiona słonecznika, fasolę, kiełki, a także kasze gryczaną. Proszę pamiętać, że żelazo zawarte w produktach zwierzęcych, czyli w mięsie jest znacznie lepiej przyswajalne, niż to z roślin. Aby zwiększyć jego przyswajalność warto do każdego posiłku dodawać natkę i kawałek papryki. Dostarczają one sporo witaminy C, która zwiększa przyswajanie żelaza z posiłków. Nie wystarczy jednak jeść dużo produktów zawierających żelazo. Trzeba ograniczyć jedzenie tych, które utrudniają jego przyswajanie, np. nadmiaru razowego pieczywa. Z tego powodu lepiej też nie popijać posiłków mocną herbatą i kawą naturalną.

•  Jaką wodę należy pić przy niewydolności nerek?

Przy niewydolności nerek najlepiej pić wodę o niezbyt wysokiej zawartości składników mineralnych, zwłaszcza szkodliwego dla nerek sodu. Dobre są wody źródlane i niskozmineralizowane, zawierające do 500 mg/l składników mineralnych, takie jak: Żywiec Zdrój, Pure Life Aquarel, Primavera, Mama i ja, Białowieski Zdrój, Krystaliczne Źródło, Oaza, Saquaro, a także Kropla Beskidu, Nata Aqua, Dobrowianka, Polaris Plus. Jeśli nie ma kłopotów z nadmiarem potasu we krwi można sięgać także po niskosodowe średniozmineralizowane wody, takie jak: Nałęczowianka, Kinga Pienińska, Cisowianka, czy Jurajska .

• Czy na będąc na dializach można jeść szparagi?

Szparagi mają właściwości moczopędne, dlatego są polecane przy infekcjach dróg moczowych. Zawarta w szparagach asparagina wspomaga pracę nerek i odpowiada za prawidłowy poziom nawodnienia organizmu. Nie widzę przeciwwskazań, by od czasu do czasu jeść szparagi. Warto jednak zachować umiar, zwłaszcza przy wysokim poziomie potasu we krwi. Szparagi mają sporo potasu – 200 mg potasu w 100 g,

• Co mogę jeść, a czego powinnam unikać, aby obniżyć poziom fosforu we krwi przy dializach?

W praktyce dieta uboga w fosfor jest bardzo trudna, bo znajduje się on we wszystkich produktach spożywczych. Są jednak takie produkty, które zawierają go mniej niż inne. Są to: chleb żytni jasny, bułki pszenne, kajzerki, chleb baltonowski, ryż, kasza jęczmienna, płatki kukurydziane, kefir, maślanka, serwatka, białko jaja, kapusta pekińska, buraki, cebula, kapusta włoska, zielona papryka, jabłko, gruszki i wiśnie. Z diety lepiej wykluczyć bogate w fosfor: sery żółte, sery topione, konserwy mięsne i rybne (śledzie w oleju, szproty) oraz wędliny. Sporo fosforu zawierają także żółtko jaja, warzywa strączkowe, pełnoziarniste pieczywo, nasiona, suszone owoce i orzechy, a także napoje typu cola.

•  Jestem dializowana od roku. Nie miałam do tej pory żadnych problemów i nawet nie musiałam ograniczać płynów. Niestety od miesiąca robię mi się straszne obrzęki na brzuchu i nogach przybieram ponad 4 kg od dializy do dializy. Nie potrafię sobie poradzić z ograniczeniem płynów mimo iż poziomy cukru mam dobre to stale chce mi sie pić. Jak mogę sobie z tym poradzić? Wiem że takie przewodnienie jest ogromnym obciążeniem dla serca.

Aby ograniczyć ilość płynów w diecie, proszę zapisywać, ile pani pije oraz ile produktów płynnych (np. jogurt, kisiel, galaretka, zupy) Pani zjada w ciągu dnia. Często wydaje się że pijemy mało, podczas, gdy w rzeczywistości znacznie przekraczamy dopuszczalną dawkę płynów. A to może być przyczyną kłopotów z przybieraniem na wadze pomiędzy kolejnymi dializami. By tego uniknąć, warto korzystać z małych kubeczków i filiżanek. Przygotować w dzbanku lub butelce dozwoloną ilość płynów na cały dzień. Przyjmować lekarstwa razem z posiłkami, jeżeli nie ma do tego przeciwwskazań. Unikać potraw wysoko przetworzonych, zawierających sól, która wzmaga pragnienie. Często myć lub płukać jamę ustną. Żuć gumę, ssać plasterki cytryny lub kostki lodu. Pić schłodzoną (dozwoloną ilość wody) oraz ograniczyć spożycie słodyczy.

Na pytania odpowiadała Dr inż. AGNIESZKA LECIEJEWSKA – Specjalista Dietetyk