RAPORT NIK: BRAK SKUTECZNEJ PROFILAKTYKI NEREK
Najwyższa Izba Kontroli (NIK) opublikowała raport na temat funkcjonowania systemu opieki nad pacjentami z przewlekłą chorobą nerek (PChN). Wyniki kontroli są alarmujące – choroby nerek w Polsce narastają w szybkim tempie, a działania profilaktyczne są niewystarczające.
Rosnąca skala problemu
Według szacunków NIK, na PChN cierpi obecnie ponad 4,5 mln Polaków, a do 2034 roku liczba ta wzrośnie do 5,2 mln. Choroba przez długi czas rozwija się bezobjawowo i w większości przypadków diagnozowana jest zbyt późno. Rozpoznaje się ją jedynie u 5% chorych! Skutki opóźnionej diagnostyki są dramatyczne: co roku z powodu późnego wykrycia PChN przedwcześnie umiera około 80 tysięcy osób, co skraca średnią długość życia Polaków o ponad dwa lata.
W latach 2015–2022 liczba pacjentów z PChN wzrosła aż o 76,6%, a w 2023 roku zdiagnozowano ponad 141 tys. nowych przypadków.
Kolejki do nefrologów i nierówności w dostępie
Wraz ze wzrostem liczby chorych wydłużył się czas oczekiwania na wizyty u nefrologów. W latach 2022–2024 czas oczekiwania podwoił się – z 27 do 55 dni dla dorosłych oraz z 40 do 70 dni dla dzieci. Dodatkowo prawie połowa oddziałów nefrologicznych zlokalizowana jest zaledwie w czterech województwach (mazowieckim, śląskim, łódzkim i wielkopolskim), co ogranicza równość dostępu do specjalistycznej opieki.
Kadra i infrastruktura
Liczba stacji dializ wzrosła w ostatnich latach nieznacznie (z 270 w 2021 r. do 275 w pierwszym półroczu 2024 r.), a dostępność dializy otrzewnowej pozostała bez zmian (78 stacji).
Raport zwraca szczególną uwagę na starzenie się kadry nefrologów. Ponad 30% lekarzy tej specjalizacji ma powyżej 56 lat, a w 2024 roku więcej nefrologów odeszło na emeryturę niż zdobyło specjalizację. Prognozy wskazują na narastającą lukę kadrową do 2029 roku, co może znacząco utrudnić dostęp do specjalistów.
Koszty systemu
System opieki zdrowotnej w Polsce wciąż koncentruje się na leczeniu skutków choroby, zamiast na jej wczesnym wykrywaniu. W ciągu ostatnich 3,5 roku koszty diagnostyki i leczenia PChN wyniosły 6,15 mld zł, z czego aż 92% pochłonęło leczenie nerkozastępcze (dializy i przeszczepy). W samym 2023 roku koszty dializ sięgnęły 1,87 mld zł.
Profilaktyka wciąż niewystarczająca
Program „Profilaktyka 40 PLUS”, który miał zwiększyć wykrywalność chorób przewlekłych, w tym PChN, okazał się nieskuteczny. Skorzystało z niego jedynie 19,6% uprawnionych. NIK wskazuje, że zabrakło odpowiedniej promocji oraz powiązania programu z badaniami medycyny pracy.
Co trzeba zrobić? – rekomendacje NIK
Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła szereg zaleceń:
- zwiększenie działań edukacyjnych i promocyjnych dotyczących wczesnego wykrywania PChN,
- powiązanie badań profilaktycznych z obowiązkowymi badaniami medycyny pracy,
- wzmocnienie monitoringu opieki koordynowanej z uwzględnieniem podziału na specjalizacje,
- poprawa dostępności terytorialnej – skrócenie kolejek i równomierne rozmieszczenie oddziałów nefrologicznych,
- planowanie działań na rzecz zwiększenia liczby nefrologów i zabezpieczenia kadr medycznych.
Pozytywne przykłady
W raporcie pozytywnie oceniono wdrożenie Opieki Koordynowanej (BPOK) dla pacjentów z PChN – już 34,6% przychodni POZ realizuje świadczenia w tym zakresie.
Najwyższa Izba Kontroli zwróciła uwagę na profilaktyczne działania Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Moje Nerki, w których uczestniczyły podmioty publiczne, m.in. NFZ. [56 str.]
Źródło: Oficjalny raport Najwyższej Izby Kontroli pt. „Diagnostyka i zapewnienie opieki nad pacjentami z przewlekłą chorobą nerek” (numer ewidencyjny 131/2024/P/24/068/LKR) dostępny na stronie NIK pod adresem; https://www.nik.gov.pl/plik/id,31243,v,artykul_32592.pdf