Jak zdrowo i bezpiecznie się odżywiać w stadium 3-5 choroby nerek?
Nie ma jednego prawidłowego planu żywieniowego dla wszystkich z chorobą nerek. To, co można, a czego nie można jeść, może się zmieniać z czasem, w zależności od funkcji nerek i innych czynników.
Warto pamiętać, że oprócz dietetycznych zaleceń związanych z chorobą nerek, może być konieczne również uwzględnienie diety wynikającej z chorób współistniejących, które pacjent może mieć. To oznacza, że jeśli oprócz problemów z nerkami występują inne schorzenia, to trzeba będzie nadal przestrzegać odpowiednich zaleceń dotyczących diety.
W późniejszych stadiach choroby nerek zalecenia dotyczące składników odżywczych i płynów mogą ulec zmianie, aby pomóc zmniejszyć postęp choroby. W stadium 1 i 2 składniki odżywcze do spożycia mogą być mniej ograniczone. Stadium 3-5 może wymagać pewnych ograniczeń.
Zanim zagłębimy się w informacje i zalecenia dotyczące diety w późniejszych stadiach choroby nerek, ważne jest uzyskanie informacji od swojego lekarza, które pomogą nam określić, jakie zalecenia dotyczą naszego etapu choroby. Poniżej znajdują się kluczowe pytania, na które powinniśmy uzyskać odpowiedź:
Jaki jest mój GFR (wskaźnik filtracji kłębuszkowej)?
- W jakim stadium PChN jest moja choroba nerek?
Choroba nerek jest klasyfikowana na różne etapy w zależności od wyników GFR i innych badań. Wiedza o stadium choroby pozwoli dostosować odpowiednią dietę.
- Jaki jest mój poziom potasu we krwi?
W zaawansowanych stadiach choroby nerek, nerki mogą mieć trudności z usuwaniem nadmiaru potasu, co może prowadzić do podwyższonego poziomu potasu we krwi. Ograniczenie spożycia potasu może być konieczne.
- Jaki jest mój poziom fosforu we krwi?
Uszkodzone nerki mogą mieć trudności z usuwaniem fosforu, co prowadzi do jego gromadzenia się we krwi. Wysoki poziom fosforu może prowadzić do powikłań, dlatego może być konieczne ograniczenie spożycia fosforu.
- Czy muszę ograniczać ilość wypijanych płynów?
W zaawansowanych stadiach choroby nerek, organizm może mieć trudności z usuwaniem nadmiaru płynów, dlatego ograniczenie ilości wypijanych płynów może być konieczne.
- Czy mam cukrzycę?
Cukrzyca może przyspieszyć postęp choroby nerek, dlatego kontrola poziomu glukozy we krwi i dostosowanie diety są ważne w przypadku współistnienia tych dwóch schorzeń.
- Czy mam wysokie ciśnienie krwi?
Wysokie ciśnie krwi i uszkodzenie nerek idą w parze jak błędne koło.
Podsumowując, diety w różnych stadiach choroby nerek mogą różnić się w zależności od wyników badań i obecnych problemów zdrowotnych. Dlatego też, przed podjęciem jakichkolwiek zmian żywieniowych, zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub specjalistą ds. żywienia w celu ustalenia odpowiednich zaleceń diety dla swojego indywidualnego przypadku.
Zacznijmy więc od białka
Czy wiesz, ile potrzebujesz białka?
Kontrolowanie zawartości białka w diecie jest jednym z najważniejszych zaleceń dietetycznych w przypadku przewlekłej niewydolności nerek. Spożywanie nadmiernych ilości białka może zwiększać obciążenie nerek, a w konsekwencji pogorszyć stan pacjenta. Z drugiej strony, niedobór białka może prowadzić do niedożywienia, które jest powszechne u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek.
W okresie leczenia zachowawczego podaż białka w diecie uzależnia się od wielkości filtracji kłębuszkowej czyli GFR. Niewielkie ograniczenie przyjmowania białka czyli 0,8-0,75 g/kg n.m.c/dobę* zaleca się przypadku GFR < 60 ml/min./1,73 m2. Kiedy wartość GFR spada poniżej 30 ml/min zaleca się ograniczenie podaży białka w granicach 0,55 – 0,6 g/kg/ dobę, przy GFR < 15 ml/min – można zastosować dietę bardzo niskobiałkową ( 0,4-0,3 g/kg/d) jednak tylko wraz z dodatkową suplementacją ketoaminokwasów.
Niektórzy pacjenci mogą wymagać bardziej radykalnego ograniczenia ilości spożywanego białka. Decyzje w tym zakresie powinny być każdorazowo podejmowane indywidualnie na podstawie konsultacji z lekarzem prowadzącym i specjalistą dietetykiem
* Zawartość białka w diecie powinna być wyliczona na podstawie masy ciała należnej (należnej masy ciała/dobę (n.m.c./dobę). W przypadku pacjentów, u których wskaźnik masy ciała (BMI) mieści się w granicach normy. Rzeczywistą masę uznaje się za należną.
Źródła białka
Białko jest zwykle kojarzone z mięsem zwierzęcym (kurczak, jaja, ryby, wołowina, wieprzowina, skorupiaki itp.), ale jest też białko w roślinach strączkowych, orzechach, fasoli, grochu, makaronie, tofu itp.
Białka wchodzą w skład niemal wszystkich produktów spożywczych, ale, ich wartość odżywcza jest bardzo różna. W znacznym stopniu decyduje o niej to, czy białko pochodzi z produktów zwierzęcych, czy roślinnych.
Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje białka:
▪ pełnowartościowe
▪ niepełnowartościowe.
Do pierwszej grupy zaliczamy białko zwierzęce, występujące w produktach takich jak: mięso, drób, ryby, wędliny, mleko i jego przetwory oraz jaja (w PChN w przypadku jaj zaleca się spożywanie samych białek, ponieważ w żółtku znajduje się zbyt duża ilość składników obciążających niewydolne nerki).
Za białko niepełnowartościowe uznaje się białko roślinne, pochodzące z produktów takich jak: groch, fasola soja czy soczewica oraz z produktów zbożowych
Podczas komponowania diety przy tak niskich zaleceniach spożycia białka, należy dokładnie liczyć jego podaż w całodziennej diecie.
Proporcja pomiędzy białkiem pochodzenia zwierzęcego i pochodzenia roślinnego powinna wynosić około 1:1.
Wartość odżywczą białek zawartych w produktach roślinnych można zwiększać spożywając je razem z produktami zawierającymi białko zwierzęce.
Aby spożyte białko było w pełni wykorzystane przez nasz organizm, w skład posiłków powinny wchodzić różne produkty zarówno pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego, np.: chleb z serem, makaron z serem, ziemniaki z jajkiem, kapusta z mięsem.
Około 40-60 g suchych nasion roślin strączkowych odpowiada 150 g mięsa.
Korzystne kombinacje białek:
- Zboże + warzywa strączkowe (grochówka, zupa z soczewicy z chlebem)
- Pszenica i mleko (np. chleb z białym serem lub żółtym)
- Ziemniaki i jajko (jajko sadzone z pieczonymi ziemniakami)
- Fasola i jajko (zupa fasolowa z jajkiem)
- Warzywa strączkowe i mleko (np. zupa fasolowa, zupa z soczewicy), a następnie potrawa z sera białego.
Zrozumienie, ile białka jest zawarte w różnych produktach spożywczych, pozwala dokonywać świadomych wyborów żywieniowych i dostosować codzienną dietę do swoich indywidualnych potrzeb.
Typowe rozmiary porcji białka
Pamiętaj, że liczy się nie tylko to, co jesz, ale także to, ile jesz. Kontrola porcji jest ważna dla powodzenia każdej diety przyjaznej nerkom.
Białka
Jedna porcja białka nie jest większa niż talia kart. Przykład: Kawałek gotowanego kurczaka bez skóry równa się 1 porcji około 90g
Jak ograniczyć spożycie białka?
Ograniczenie białka można realizować poprzez wprowadzenie zamiennie produktów niskobiałkowych (pieczywa, makaronu czy ryżu).
Dla porównania 1 kromka pieczywa niskobiałkowego to około 0,1 g białka i 0,16 mg sodu, podczas gdy kromka pieczywa tradycyjnego dostarcza 1,5 g białka i 97 mg sodu.
Czym zastąpić mleko krowie?
Na rynku spożywczym znajduje się wiele zamienników mleka w postaci napojów roślinnych, zawierających mniej białka niż mleko. Napoje otrzymywane z roślin i wody różnią się smakiem i właściwościami w zależności od tego, z czego zostały przygotowane, np., napój ryżowy, sojowy, migdałowy, owsiany.
Kilka rzeczy, które warto wziąć pod uwagę przed rozpoczęciem diety niskobiałkowej:
- Eliminacja jak największej ilości białka nie pomoże – mniej nie znaczy lepiej.
- Dieta niskobiałkowa musi zawierać wystarczającą ilość białka, aby zachować zdrowie.
- Rozważ źródło białka
- Jedz co najmniej 50% białka z wysokiej jakości źródeł, takich jak białka jaj, mięso (w tym drób i owoce morza), mleko, jogurt, sery i produkty sojowe.
Ważne jest, aby dieta dostarczała wystarczającą ilość kalorii. Zbyt mała ilość kalorii może prowadzić do wykorzystywania białka jako źródła energii.
- Osoby, które celowo ograniczają kalorie w celu zrzucenia wagi, mogą potrzebować większej ilości białka.
Inne kwestie, które są istotne podczas planowania diety dla pacjentów z chorobą nerek, to kontrola ilości przyjmowanego potasu, sodu i fosforu. Dieta powinna być dostosowana do stopnia niewydolności nerek oraz uwzględniać wyniki badań laboratoryjnych oraz rodzaj prowadzonego leczenia.
Choć przestrzeganie tych ograniczeń dietetycznych może się wydawać dużym wyzwaniem, u większości pacjentów dobrze się sprawdza ogólna zasada „wszystko, byle z umiarem”.
Zdecydowanie można cieszyć się jedzeniem, pod warunkiem przestrzegania indywidualnych zaleceń dotyczących diety. Pamiętajmy o umiarze i dbajmy o właściwe dostarczanie niezbędnych składników odżywczych w diecie.
Przykładowy jeden dzień z jadłospisu dla PChN 2-3 st. z zawartością białka 48 gram
(bez ograniczeń potasowych)
ŚNIADANIE (B o.: 9,33g, K: 664,32mg, P:238,16mg)
Kakao na mleku roślinnym – 1 porcja
(B o.: 3,74g, K: 463,2, P: 122,6mg)
• Cukier brązowy – 1/3 łyżki (5g)
• Kakao 16%, proszek – 1 i ½ łyżki (15g)
• Mleko migdałowe, niesłodzone –
1 szklanka (250ml)
Sposób przygotowania:
W odrobinie wrzątku rozpuścić gorzkie kakao, dodać cukier i dopełnić ciepłym mlekiem migdałowym.
Kanapka z miodem i migdałami – 1 porcja
(B o.: 5.59g, K: 201.12mg, P: 115.56mg)
• Chleb żytni jasny – 2 kromki (70g)
• Migdały – 1 łyżka (14g)
• Miód pszczeli – 3/4 łyżki (20g)
• Masło ekstra – 1 plaster (10g)
- Sposób przygotowania:
Pieczywo posmarować masłem i miodem. Posypać posiekanymi migdałami.
- II ŚNIADANIE (B o.: 11,91, K: 1039,04mg, P:218,5mg)
Pieczone jabłko z nadzieniem z twarożku – 1 porcja
(B o.: 6,78g, K: 248,14mg, P: 91,4mg)
• Jabłko – 1 sztuka (180g)
• Miód pszczeli – 1/2 łyżki (12g)
• Cynamon, mielony – 1/2 łyżeczki (2g)
• Ser twarogowy chudy – 1 plaster (30g)
- Sposób przygotowania:
Jabłka przekroić na pół i wydrążyć. Do twarogu dodać miód, żurawinę i cynamon, dokładnie wymieszać. Jabłka nadziać przygotowanym farszem twarogowym, posypać cynamonem i owinąć folią aluminiową. Zapiekać w temperaturze 180 stopni przez około 30 minut.
Koktajl jagodowy wegański – 1 porcja
(B o.: 5.13g, K: 754.9mg, P: 127.1mg)
• Len, nasiona – 1 łyżka (10g)
• Banan – 1 sztuka (120g)
• Czarne jagody – 1/2 szklanki (60g)
• Mleko migdałowe, niesłodzone – 1 szklanka (250ml)
- Sposób przygotowania:
Wszystkie składniki zmiksować i przelać do szklanki.
- Obiad (B o.: 15.52g, K: 1062.34mg, P: 237.71mg)
Zupa krem pomidorowy z cukinią – 1 porcja
(B o.: 4.33g, K: 377.35mg, P: 67.13mg)
• Bazylia, świeża – 1/3 garści (1g)
• Bulion warzywny – 1 szklanka (250ml)
• Cebula – 1/4 sztuki (25g)
• Chleb żytni jasny – 1 kromka (35g)
• Cukinia – 1/5 sztuki (115g)
• Oliwa z oliwek – 1 łyżka (10ml)
• Przecier pomidorowy – 1/2 łyżki (8g)
• Papryka chili, w proszku – 1/4 łyżeczki (1g)
• Pieprz czarny – 1 szczypta (1g)
• Sól biała – 1 szczypta (1g)
- Sposób przygotowania:
Cukinię umyć, obrać ze skórki i pokroić na mniejsze kawałki. W garnku rozgrzać oliwę i zeszklić drobno pokrojoną cebulę. Dodać pokrojoną cukinię, smażyć krótką chwilę. Wlać bulion warzywny, gotować ok. 10 minut do miękkości cukinii, zblendować. Dodać przecier pomidorowy, świeżą bazylię, ponownie zblendować na krem. Doprawić do smaku solą, pieprzem i ostrą papryką. Podawać z pieczywem.
Makaron z bazyliowym pesto – 1 porcja
(B o.: 11.19g, K: 684.99mg, P: 170.58mg)
• Bazylia, świeża – 10 garści (30g)
• Makaron pełnoziarnisty – 2/3 szklanki (50g)
• Olej rzepakowy – 1/2 łyżki (5ml)
• Orzechy nerkowca – 2/3 garści (20g)
• Pomidor koktajlowy – 8 sztuk (160g)
• Pieprz czarny – 1 szczypta (1g)
- Sposób przygotowania:
Makaron ugotować według przepisu na opakowaniu. Orzechy nerkowca podprażyć na suchej patelni. Wrzucić do bandera razem z bazylią, pieprzem i olejem — zblendować. Tak przygotowanym pesto polać makaron. Podawać z pomidorami koktajlowymi.
- Podwieczorek (B o.: 4.43g, K: 515.65mg, P: 118.64mg)
Grecka sałatka z fetą – 1 porcja
(B o.: 4.43g, K: 509.95mg, P: 113.84mg)
• Bazylia, świeża – 2/3 garści (2g)
• Cebula czerwona – 1/4 sztuki (25g)
• Czosnek – 1 ząbek (5g)
• Ogórek – 1/2 sztuki (90g)
• Olej lniany – 1/5 łyżki (2ml)
• Pomidor koktajlowy – 5 sztuk (100g)
• Oregano, suszone – 1 łyżeczka (3g)
• Pieprz czarny – 1 szczypta (1g)
• Ser typu „Feta” – 1/8 kostki (15g)
• Sok z limonki – 1 łyżka (6ml)
• Sól biała – 1 szczypta (1g)
• Seler naciowy łodyga – 1/2 sztuki (23g)
- Sposób przygotowania:
Seler posiekać, cebulę pokroić w piórka, ogórka w plasterki, pomidorki na połówki. Wymieszać delikatnie z fetą i bazylią i polać sosem składającym się z oleju, suszonego oregano, czosnku, soli, pieprzu i soku z limonki.
Chleb niskobiałkowy – 2 kromki (30g)
(B o.: 0g, K: 5.7mg, P: 4.8mg)
- Kolacja (B o.: 7.21g, K: 409.87mg, P: 212.98mg)
Babka jogurtowa z jagodami – przepis na 10 porcji
(B o.: 5.42g, K: 104.6mg, P: 91.06mg) 1 porcja
• Jaja kurze całe – 3 sztuki (150g)
• Cukier brązowy – 10 łyżek (120g)
• Cukier waniliowy – 1/2 łyżeczki (2g)
• Czarne jagody – 2 szklanki (250g)
• Jogurt naturalny, 2% tłuszczu – 5 łyżek (100g)
• Mąka pszenna biała, uniwersalna – 22 i 1/2 łyżki
(270g)
• Proszek do pieczenia – 1 i 1/2 łyżeczki (6g)
• Masło ekstra – 16 plastrów (160g)
• Margaryna 80 % tłuszczu – 1/2 plastra (10g)
- Sposób przygotowania:
Jagody umyć i osączyć. Miękkie masło, cukier i cukier waniliowy utrzeć na puszystą masę. Dalej miksując dodawać po jednym jajku. Dodać jogurt i mąkę wymieszaną z proszkiem do pieczenia. Wymieszać tylko do połączenia składników. Formę keksową (o długości 30cm) wysmarować margaryną i posypać mąką lub bułką tartą. Połowę ciasta wyłożyć do formy. Na cieście rozłożyć połowę jagód. Kolejno wyłożyć resztę ciasta i na górę resztę jagód. Ciasto naciąć wzdłuż nożem na głębokość ok. 1cm. Piec w nagrzanym piekarniku ok. 45- 50 minut w temperaturze 180°C (termoobieg: 160°C). Po upieczeniu, ciasto pozostawić na chwilę w formie. Kolejno wyłożyć na kratkę z piekarnika i pozostawić do całkowitego ostygnięcia.
Koktajl truskawkowy bezmleczny i bezglutenowy – 1 porcja
(B o.: 1.79g, K: 305.27mg, P: 121.92mg) 1 porcja
• Miód pszczeli – 1/2 łyżki (12g)
• Truskawki, mrożone – 1 i 1/4 szklanki (200g)
• Mleko ryżowe – 1/2 szklanki (125ml)
- Sposób przygotowania:
Truskawki rozmrozić. Następnie do truskawek dodać mleko ryżowe, miód i płatki. Całość zblendować na gładką masę.
WYKORZYSTANE PRODUKTY
Zakres dni: Dzień 1
W celu uzupełnienia wiedzy polecamy:
“Dieta w Chorobie Nerek przed Dializą” – książka autorstwa dr Barbary Pyszczuk Przewodnik z myślą o osobach chorych na PChN.
Książka jest przeznaczona głównie dla pacjentów z Przewlekłą Chorobą Nerek ( PChN) w okresie leczenia zachowawczego ( przeddializą,) a także dla osób z ich otoczenia (rodzina, opiekun). Jednocześnie stanowi cenną wskazówkę dla lekarzy rodzinnych i dietetyków w procesie ustalania diety dla poszczególnych chorych. Informacje zawarte w książce wpisują się w tematykę wykładów, szkoleń i kursów z dietetyki i żywienia człowieka.
Zobacz też:
- “Dieta Niskobiałkowa w PChN” – 14-dniowy jadłospis Wegetariański -ebook
- “Tabele PChN – ebook” – BIAŁKO, SÓD, POTAS, FOSFOR, PURYNY
Tutaj kupisz więcej poradników na temat diety przyjaznej dla nerek:
